Oι συνέπειες της κρίσης στο προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων - Μια αναγκαία κοινωνιολογική μελέτη
12-14 Δεκεμβρίου 2013 από την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ – ΕKE, στο Μαράσλειο Διδασκαλείο.
Την Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου στην «Συνεδρία: Στρατιωτική Κοινωνιολογία», παρουσιάστηκαν οι παρακάτω ανακοινώσεις.
Το ηθικό του προσωπικού του Π.Ν. στην περίοδο της κρίσης – Επιτόπια έρευνα
Πέτρος ΙΩΣΗΦΙΔΗΣ, Κοινωνιολόγος, Πάντειο Παν/μιο
Η ιδιωτική ασφάλεια στην Ελλάδα: Παρελθόν, παρόν και μέλλον
Απόστολος ΜΑΣΠΕΡΟ, Αστυνόμος Α΄, Κοινωνιολόγος
Ευάγγελος Ι. ΧΑΊΝΑΣ, Υ/Δ. Πάντειο Παν/μιο
Η ταυτότητα της στρατιωτικής κοινωνιολογίας, ως εφαρμοσμένου κλάδου
μελέτης του στρατιωτικού θεσμού και του στρατιωτικού επαγγέλματος
Δ. ΣΜΟΚΟΒΙΤΗΣ, Μέλος ΕΚΕ, ISA/RC01, ERGOMAS, IUS
Πρόεδρος, Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών Ελλάδος
Εν πολλοίς πρόκειται για επανάληψη, ανοικτή όμως αυτή τη φορά στο κοινό, της Ημερίδας με θέμα: «Κοινωνικο-οικονομική Κρίση και Ένοπλες Δυνάμεις» που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 16 Οκτωβρίου 2012 στο Κινηματοθέατρο του Ναυστάθμου Σαλαμίνας, με εισηγητές τους:
1. Δρ. Γεράσιμος Καραμπελιάς, Καθηγητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνιολογίας, με θέμα: «Συγκριτική ανάλυση των πολιτικών και οικονομικών κρίσεων στην Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα με αυτή του 21ου και ο ρόλος των Ενόπλων Δυνάμεων».
2. Δρ. Γεώργιος Καφφές, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας, Σ.Σ.Ε, με θέμα: «Κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις».
3. Πέτρος Ιωσηφίδης, Κοινωνιολόγος, με θέμα: «Το ηθικό του προσωπικού του Πολεμικού Ναυτικού στην περίοδο της Κρίσης-Επιτόπια Κοινωνική Έρευνα».
4. Πλωτάρχης (Ο) Χρήστος Αρφάνης ΠΝ, Εκπρόσωπος Τύπου ΓΕΝ, με θέμα: «Η κρίση ως εύφορο πεδίο για προπαγάνδα».
5. Αντιπλοίαρχος (ΥΙ) Σπυρίδων Παπαϊωάννου ΠΝ, Αρχίατρος Αρχηγείου Στόλου, με θέμα: «Οι επιπτώσεις της κρίσης στα καρδιαγγειακά συμβάματα».
6. Υποπλοίαρχος (ΥΨ) Ζωή Μαρκομανωλάκη ΠΝ, Σημαιοφόρος (ΥΨ) Δήμητρα Τσιλιώτη ΠΝ, Σημαιοφόρος (ΥΨ) Σωτηρία Παπαδοπούλου ΠΝ, Αρχηγείο Στόλου/ΝΝΣ, με θέμα: «Οικονομική κρίση και ψυχοπαθολογία».
Εμείς θα επικεντρώσουμε την προσοχή μας στην παρουσίαση του Π.Ιωσηφίδη, ο οποίος στο τελευταίο διάστημα της στρατιωτικής του θητείας έλαβε την άδεια και προχώρησε σε επιτόπια κοινωνιολογική έρευνα στον Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Ξεπερνώντας πλήθος προκαταλήψεις και αγκυλώσεις, κατόρθωσε να συγγράψει αυτή τη πολύτιμη μελέτη, που σημειωτέον πρόκειται για μια από τις ελάχιστες των Ενόπλων Δυνάμεων. Πρόκειται για ένα σύνολο 40 συνεντεύξεων Αξιωματικών-υπαξιωματικών και ναυτών, που κρίνεται βεβαίως μικρή από άποψη αριθμού συμεμτεχόντων και χρόνου περάτωσης, αλλά που αναδεικνύει ξεκάθαρες στάσεις.
Κατά την άποψη μας, η έρευνα, χωρίς να είναι αυτός ο στόχος της, αναδεικνύει τη βαθιά ταξικότητα του στρατού ως προς το ρόλο και την συγκρότηση του. Είναι μια διαπίστωση που προκύπτει από τη συσχέτιση των απαντήσεων που δίνονται και τη θέση που έχει ο ερωτώμενος στην ιεραρχία, από την σχέση-ιδιότητα του με τις Ένοπλες Δυνάμεις και τις προσδοκίες του από αυτή. Ταξικότητα που αναδεικνύεται σε μεγάλο βαθμό και από τις απαντήσεις των ναυτών, που φυσικά μας επιτρέπουν να διαπιστώσουμε εκτός των άλλων και την παράμετρο των κοινωνικών-ταξικών ανισοτήτων μεταξύ των εφέδρων αλλά και σε σχέση με το μόνιμο προσωπικό, μια συνθήκη που φυσικά εκμεταλλεύεται και ενισχύει το αμαρτωλό πελατειακό κράτος.
Ο Μέσος όρος των αξιωματικών που απάντησαν ήταν τα 45 χρόνια και προέρχονταν από Στρατιωτικές Σχολές, των υπαξιωματικών τα 35 και ήταν στην πλειοψηφία τους απόφοιτοι λυκείου, ενώ των ναυτών ήταν τα 24 χρόνια και μεταξύ των τελευταίων η πλειοψηφία είχε σπουδάσει σε ΑΕΙ-ΤΕΙ, ήταν κάτοχοι μεταπτυχιακών τίτλων και μερικοί εργάζονταν πριν καταταγούν. Από την σύγκριση του μορφωτικού επιπέδου των ερωτώμενων προκύπτουν εύλογα συμπεράσματα.
Στο ερώτημα «γιατί πήγαν στις Ένοπλες Δυνάμεις» η πλειοψηφία των υπαξιωματικών απαντά για βιοποριστικούς λόγους-προσφορά ιατροφαρμακευτικών υπηρεσιών κλπ., ενώ οι αξιωματικοί προβάλλουν επιπλέον «την αγάπη για την πατρίδα», την οικογενειακή παράδοση κλπ. Από την έρευνα προκύπτει ότι οι Άνδρες κατατάσσονται κυρίως για βιοποριστικούς λόγους, ενώ στις Γυναίκες επιδρά σημαντικά και ο κοινωνικός περίγυρος.
Στο ερώτημα «ποιος θεωρούν ότι είναι ο ρόλος των Ενόπλων Δυνάμεων», οι αξιωματικοί απαντούν «η εθνική άμυνα» , ενώ το 1/3 των ναυτών κάνει λόγο για την κοινωνική τους προσφορά. Επίσης, όλοι κάνουν λόγο για το ανθρωπιστικό έργο των Ε.Δ., την προσφορά δεκάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας, ενώ δεν ξεχνούν να θίξουν και το ζήτημα της Ασφάλειας.
Καθολική είναι η απάντηση στο ερώτημα «αν η οικονομική κρίση επηρεάζει τις Ένοπλες Δυνάμεις και το προσωπικό τους». Επισημαίνεται μεγάλη μείωση στη διάθεση προσφοράς εργασίας -8 στους 10 απαντούν οι αξιωματικοί και 9 στους 10 οι υπαξιωματικοί. Είναι μια απάντηση που αντανακλά τη μεγάλη μείωση των εισοδημάτων τους- no pay no play λένε οι αμερικάνοι μπασκετμπολίστες-, ενώ σίγουρα παίζει ρόλο η τοποθέτηση απέναντι σε ένα επάγγελμα και όχι ένα θεσμό, όπως θα επεσήμαινε ο καθηγητής Δ.Σμοκοβίτης.
Στο ερώτημα «πως τους επηρέασε η οικονομική κρίση» το 80% αποκάλυψε τεράστια ανατροπή στα οικογενειακά δεδομένα, μεγάλη ματαίωση προσδοκιών και στόχων, με συνέπεια την σοβαρή ένταση των ενδοοικογενειακών προβλημάτων, με αύξηση των τριβών μεταξύ των μελών της οικογένειας. Καθένας καταλαβαίνει τι σημαίνουν όλα αυτά!
Αξίζει όμως να επισημάνουμε ότι ένα 10% των ερωτώμενων απαντά ότι δεν επηρεάστηκε. Πρόκειται βασικά για υπαξιωματικούς, ηλικίας 30-35 χρονών, χωρίς οικογένεια, που ζουν με τους δικούς τους! Δεν χρειάζεται φυσικά να είσαι κοινωνιολόγος για να κατανοήσεις τις συνέπειες αυτής της κατάστασης στην προσωπικότητα τους, στο παρόν και μέλλον αυτών των ανθρώπων!
Ενδιαφέρον όμως έχουν οι απαντήσεις στο ερώτημα «ποια πιστεύουν ότι είναι η άποψη της κοινής γνώμης για τον Στρατό». Οι περισσότεροι μόνιμοι εκτιμούν ότι η κοινωνία έχει αρνητική γνώμη (καθώς θεωρούν ότι τους καταλογίζει παρασιτισμό, βόλεμα, προνόμια κλπ), ενώ μόνο οι ναύτες αναγνώσουν θετική κοινωνική εκτίμηση.
Σχεδόν στο σύνολο τους οι ερωτώμενοι πιστεύουν ότι η οικονομική κρίση έχει αποδυναμώσει τις Ε.Δ. καθώς έχει προκαλέσει μείωση των κονδυλίων, των ασκήσεων, των αγορών όπλων.
Είναι εμπόδιο η θητεία για την νεολαία; Ναι απαντά το 60% των ναυτών και προτείνουν να υπάρξει τουλάχιστον μια αντιστοιχία του γνωστικού τους αντικειμένου με τις υπηρεσίες που τους ανατίθενται και να λαμβάνεται υπόψη η προϋπηρεσία τους (είναι μια παράμετρος που συσχετίζεται με την ταξική καταγωγή του έφεδρου, τη διάθεση του να ασχοληθεί με κάτι χρήσιμο αφού τον υποχρέωσαν που τον υποχρέωσαν να καταταγεί, να διαπραγματευτεί τη μόρφωση και την εργασιακή του εμπειρία με την ιεραρχία, αλλά και μια φυγή από την άσκοπη αγγαρεία).
Θεωρούμε ότι είναι σκόπιμο να σταθούμε στο «ποια θεωρούν ότι πρέπει να είναι η κατεύθυνση που θα κινηθούν οι Ε.Δ.». Οι Μόνιμοι απαντούν ότι δεν πρέπει να γίνουν νέες περικοπές, θίγουν το ζήτημα των οδοιπορικών και των υπερωριών, απαιτούν αλλαγή της νοοτροπίας –ενίσχυση της αλληλεγγύης και της ομοψυχίας-, ενώ υποστηρίζουν ότι οι Ε.Δ. πρέπει να είναι αυτεξούσιες, με σταθερό τον Αρχηγό ΓΕΝ.
Πρόκειται για μια άποψη που εκτιμούμε ότι ελλοχεύει η αυτονόμηση των Ενόπλων Δυνάμεων, ενώ με κομψό τρόπο καταγγέλλει τον κομματισμό, τις αηδιαστικές παρεμβάσεις σε όλα τα επίπεδα/πτυχές της χακί καθημερινότητας, τον ασφυκτικό έλεγχο των αστικών κομμάτων εξουσίας ΠΑΣΟΚ-ΝΔ, αλλά και των αντιδραστικών Ενώσεων Αποστράτων.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι μόνιμοι είναι πιο απαισιόδοξοι για τις συνθήκες που διαμορφώνονται εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Οι συνέπειες είναι άμεσες στην εργασία τους: ουσιαστικά η μείωση μισθού προκαλεί μείωση της απόδοσης στην εργασία τους, επιφέροντας εξασθένιση του ηθικού τους. Μάλιστα, την κατάσταση αυτή επιβαρύνει ο κοινωνικός αυτοματισμός καθώς η μία κοινωνική ομάδα ωθείται από την καθεστωτική προπαγάνδα να δει και να αντιμετωπίσει με καχυποψία και εχθρότητα την άλλη κοινωνική ομάδα, ιδιαίτερα όταν η στρατευμένη στο σύστημα εξουσίας δημοσιογραφία «αποκαλύψει» τα προνόμια της (θυμίζουμε την ορολογία περί μισθού και σχέσεις εργασίας των ρετιρέ κλπ). Όλο αυτό το κλίμα αλλά και η επιδείνωση της οικονομικής θέσης του μόνιμου προσωπικού επιδρά αρνητικά στην οικογένεια τους, ακυρώνοντας τις όποιες επιθυμίες, διαψεύδοντας τις όποιες προσδοκίες, ορθώνοντας συχνά αξεπέραστα αδιέξοδα: χαρακτηριστικό το τι συμβαίνει με την αδυναμία αποπληρωμής των δανείων!
Για τους στρατεύσιμους η μελέτη επισημαίνει τη μεγάλη τους αγωνία για το τι θα αντιμετωπίσουν μετά τη θητεία, καθώς η ανεργία χτυπά κόκκινο. Επηρεάζονται αρνητικά από το χαμηλό ηθικό των ένστολων, ενώ συχνά οι οικογένειες τους αντιμετωπίζουν τέτοια οικονομικά προβλήματα που τους εμποδίζουν να σταθούν όπως επιθυμούν στα παιδιά τους που υπηρετούν.
Καταλήγοντας, εκτιμούμε ότι πρόκειται για μια σοβαρή προσπάθεια, που μας βοηθά να κατανοήσουμε το τι συμβαίνει πίσω από τις πύλες των μονάδων.
Αναμένουμε με ενδιαφέρον τη δημοσίευση του συνόλου της εργασίας και θεωρούμε ότι είναι μια πρωτοβουλία που πρέπει να συνεχιστεί.
ΔΙΚΤΥΟ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΦΑΝΤΑΡΩΝ ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ
ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΣΤΡΑΤΕΥΜΕΝΩΝ
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου